موسسه بین المللی مطالعات دریای خزر

موسسه بین‌المللی مطالعات دریای خزر  (IIKSS) – در دنیای امروز  معنویت و دین  نقش خاصی در زندگی مردم ایفا می کند. در این میان مردمان روس نیز از این امر مستثنا نیستند.

با بررسی دین گرایی در بین مردمان روس ، ادیان زیاد و متنوعی در روسیه شناخته شد ،  از مهم ترین ادیان در تاریخ روسیه مسیحیت ، اسلام ، بوداگرایی  و یهودیت می باشد. در این میان اکثریت مردم این کشور معتقد به فرقه‌های دین مسیحی ارتدوکس orthodox هستند. روسیه در زمان سلطه پرنس ولادیمیر Vladimir در سال 988 دین مسیحیت را در مراسمی در مناسک بیزانس Byzantine به‌عنوان مذهب رسمی کشور و بزرگترین دین سنتی روسیه  برگزید. که براساس قانونی مصوب 1997 بخشی از میراث تاریخی روسیه بشمار می آید.

کلیسای ارتدوکس روسی دین غالب در روسیه است. بیش از 95? کلیساهای ارتدکس ثبت شده در روسیه  به کلیسای ارتدوکس روسی وابسته‌اند و درصد بسیار کمی از مسیحیان نیز در این کشور وجود دارند که متعلق به کلیسای ارتودوکس نیستند. فدراسیون روسیه دارای 42 انجمن یهودی است; که بیش از 10% آن‌ها در مسکو ساکن هستند.

در اوت 2012  در اولین ارزیابی جامعه شناسانه پیروان مذهبی در روسیه بر اساس خود شناسایی با اطلاعات 79 تا 83 در صد ازاتباع فدرال روسیه منتشر شد. از جمعیت 142?800?000 ارزیابی، 58?800?000 یا 41? ارتدکس روسی، 9?400?000 یا 6?5? مسلمان (سنی، شیعه، و اکثریتی از مسلمین غیر وابسته) ، 5?900?000 یا 4?1? مسیحیت غیر وابسته، 2?100?000 یا 1?5? پیروان دیگر کلیساهای ارتدکس (نظیر ارمنی، گرجی، اوکراینی)، 1?700?000 یا 1?2? پیگن (از جمله ادیان رودنوری، استگ دین، نئوپیگنیسم قفقازی ونئوپیگنیسم اورالی) یا تنجریست‌ها (ترکو-مغول شمن‌باوری )،   700،000 یا 0?5? بوداگرایی (اغلب واجرایانا)، 400،000 یا 0?2? are مؤمنین قدیمی ارتدکس، 300،000 یا 0?2? پروتستانتیسم، 140?000 پیروان مناطق شرقی از جمله هندوئیسم و کریشناییان، 140،000 کلیسای کاتولیک، 140،000 یهودیت هستند. تعداد بهاییان 18?990 در 2005 تخمین زده شد.  بقیه? جمعیت 36?000?000 یا 25? مردم "spiritual but not religious" هستند، 18?600?000 یا 13? بی‌خدایی و بی‌دین و 7?900?000 یا 5?5? از کل جمعیت " هنوز تصمیم نگرفته‌اند".

روسیه همانند برخی از کشور ها که دارای تقویم های متعددی برای  مناسبات رسمی و مذهبی خود هستند، داری سه تقویم مختلف هستند که یکی از آن ها بعد از گذشت تاریخ  منسوخ و غیر قابل استفاده شده است.

تقویم گریگوری

یا همان تقویم میلادی معروف که در اکثر کشورهای دنیا استفاده می‌شود و در روسیه هم تقویم اصلی است. این تقویم با روی کار آمدن حکومت شوروی وارد روسیه شد و تا قبل از آن (دوران حکومت تزاری) تقویم ژولینی رایج بود. اروپایی‌ها حدود 350 سال قبل از روسیه به این تقویم روی آورده بودند.

تقویم ژولینی

تقریباً فقط توسط کلیسای ارتودوکس روسیه برای مناسبت‌های مذهبی استفاده می‌شود. این تقویم را تزار «پتر کبیر» (قرن 18 میلادی) وارد روسیه کرد. تا قبل از آن در حکومت تزاری، تقویم اسلاوی رایج بود. در اروپا هم این تقویم تا قرن 16 میلادی مورد استفاده بوده اما به دلیل ضعف دقت در محاسبات (درست مانند تقویم قمری) کنار گذاشته شد و تقویم گریگوری جایگزین شد. در حال حاضر، تقویم ژولینی 13 روز از تقویم گریگوری (میلادی) عقب است.

تقویم اسلاوی

دیگر در روسیه استفاده نمی‌شود. تا قبل از تزار «پتر کبیر» (قرن 18 میلادی) رایج بود و مبنای آن نه تولد حضرت مسیح که آغاز خلقت بود. اگر سال 2017 میلادی را به تقویم اسلاوی برگردانیم، سال 7525 اسلاوی است. برای مدت‌ها، سال نو را در اول مارس (اسفند ماه) جشن می‌گرفتند. جشن ماسلنیتسا یا جشن آغاز بهار که شباهت‌هایی به نوروز ایرانی دارد، هنوز در روسیه در اسفند ماه جشن گرفته می‌شود. اما بعدها با تغییرانی، آغاز سال نو به اول سپتامبر (اواخر شهریور) منتقل شد.

 

اعیاد و مناسبات رسمی و مذهبی روسیه

در روسیه اعیاد به دو دسته اعیاد ملی و اعیاد کلیسای ارتدکس تقسیم می شوند.

اعیاد ملی روسیه عبارتند از:

2-1 ژانویه، آغاز سال نوی میلادی (12 و 13 دی ماه)

23 فوریه، روز مدافعین میهن که روز مرد محسوب می شود (5 اسفند ماه)

8 مارس، روز زن (18 اسفند)

2-1 مه، عید صلح و روز کارگر (12 و 13 اردیبهشت)

9 مه، روز پیروزی بر آلمان نازی (20 اردیبهشت)

12 ژوئن، روز استقلال (23 خرداد)

4 نوامبر، روز وحدت ملی (14 آبان)

7 نوامبر، روز آشتی و توافق (17 آبان)

12 دسامبر، روز قانون اساسی (22 آذر)

 

اعیاد کلیسای ارتدوکس بر اساس تاریخ زندگی حضرت عیسی(ع) به روایت این کلیسا انتخاب شده اند و عبارتند از:

7 ژانویه، تولد حضرت عیسی مسیح (ع) (18 دی ماه)

19 ژانویه، روزی که عیسی (ع) توسط حضرت یوحنا غسل تعمید گردید و روح القدس به شکل کبوتری بر وی نازل شد و او را نورانی کرد. (30 دی ماه)

15 فوریه، روز وصال با خدا. روزی است که پیرمرد دانشمندی به نام «شیمون» بنا به وعده ای که به او داده شده بود با حضرت عیسی(ع) در معبد مقدس دیدار کرد. (27 بهمن)

19 اوت، جشن تغییر هویت. این روزی است که به تعبیر کلیسای ارتدکس می توان گفت عیسی(ع) به پیامبری انتخاب شد، زیرا صدایی از آسمان به سه حواری عیسی رسید که گفت: ‘این پسر محبوب من است که تبرک من بر اوست، حرف او را گوش کنید.’ در این روز ضمن دعا خواندن عیسی (ع) ناگهان چهره اش مثل خوشید درخشان شد و لباسش سفید مثل برف و هاله ای از نور دور او را گرفت.

جشن شاخه های نخل (روز یکشنبه در ششمین هفته روزه کبیره)، روزی است که عیسی(ع) به اورشلیم وارد شد و مردم با شاخه های نخل از وی استقبال کردند.

احیای مسیح، این روز مصادف با عید پاک است زیرا در این روز عیسی را به صلیب کشیدند، اما شنبه شب عیسی (ع) از بدن انسانی به بدن روحانی فنا ناپذیر تبدیل شد و جسدی از وی باقی نماند.

عروج عیسی مسیح (روز چهلم بعد از احیای مسیح)، پس از چند بار ظاهر شدن عیسی (ع) به افراد مختلف سرانجام در کوه زیتون عروج کرد.

نزول روح القدس ( روز پنجاهم بعد از احیای مسیح)، روزی است که پس از انتخاب ماتی به جای یهودای خائن، آنان توسط روح القدس، غسل تعمید آتشین شدند و به این وسیله کاملاً دگرگون شدند و ایمانشان مستحکم گردید و به مبلغین مصمم عیسی(ع) تبدیل شدند.

 

28 اوت، روز درگذشت مریم مقدس، 24 سال بعد از مصلوب شدن عیسی مسیح

27 سپتامبر، نصب صلیب خدا. روزی است که پس از سالیان سال صلیبی که عیسی مسیح(ع) توسط آن مصلوب شده بود، کشف و توسط اسقفی به نام ماکاریوس از حالت افتاده به شکل قائم قرار گرفت. (7مهر)

21 سپتامبر، روز تولد مریم مقدس (ع) (31 شهریور)

4 دسامبر، روز ورود مریم مقدس به معبد اورشلیم (14 آذر)

7 آپریل، روز مژده خداوند به مریم مقدس. در این روز بود که جبرئیل به وی خبر داد که او برگزیده زنان دنیاست و با نازل شدن روح القدس مبارک خواهد شد. (19 فروردین)

 

خرافات در روسیه

با وجود پذیرش دین مسیحیت و مذهب ارتدکس در سال 982 میلادی در روسیه ، هنوز بقایای خرافات و بت پرستی در روسیه وجود داشت. در همه آیین ها و روشهای ،اعتقادات خرافی و بت پرستانه دیده می شود.  تزارها می کوشیدند با این اعتقادات خرافی و بت پرستانه  مبارزه کنند، اما این اعتقادات در جامعه ریشه دوانیده بود و آنها توان مبارزه با این موضوع را نداشتند. این عقاید خرافی نیز حتی امروزه و بعد از سال ها حکومت کمونیست ها که همه چیز را به اصطلاح با ترازوی علم می سنجیدند، همچنان در مردم روسیه وجود دارد.

بطور مثال مردم روسیه معتقدند:

اگر کسی بطور تصادفی پای کسی را لگد کرد، طرف مقابل هم باید پایش را لگد کند وگرنه دعوا خواهد شد.

اگر با یک دستمال یا حوله دو نفر همزمان دست و صورتشان را خشک کنند، دعوا خواهد شد.

اگر کسی عکسش را به دوست خود هدیه دهد دعوا خواهد شد.

اگر کسی به دوستی تلفن کند و او صدایش را نشناسد، یا اگر کسی در خیابان به دوستی برسد و آن دوست فوراً او را نشناسد، پولدار خواهد شد!

اگر از کسی تعریف می‌کنید یا کسی از شما تعریف کند، به طور تمثیلی سه بار روی شانه‌ چپ‌تان تف کنید و یا سه بار به چوب بزنید.

دعا و مراسم مذهبی

در روسیه قدیم رسم بود که قبل از صرف غذا دعا خوانده شود. همچنین رسم بود قبل از طلوع خورشید بیدار شده به عبادت خداوند بپردازند و از او بخواهند که آنان را در انجام کارهای نیک موفق گرداند. قبل از مسافرت، ساختن خانه، تعمیر خانه و انجام کارهای مهم و حوادث خطرناک، پس از استحمام، عبادت می‌کردند. قبل از لشکرکشی و یا دفاع از شهر و یا پاکسازی آن از دشمن، ابتدا نظامیان به سر و وضع خود می‌رسیدند سپس به دعا می‌پرداختند، بعد عازم جنگ با دشمن می‌شدند. آنها معتقد بودند اگر در راه وطن کشته شوند، پس از مرگ فرشتگان روح آنان را به جایگاه ابدی برده، در سعادت زندگی خواهند کرد.

 در روسیه افراد با توجه به سطح درآمدشان به سبک های مختلف به عبادت پرداخته و مراسم مذهبی خود را به جا می آورند.

ثروتمندان بزرگ، دارای کلیسای مخصوص به خود بودند و کشیش‌هایی را با پرداخت حقوق استخدام می‌کردند تا مراسم مذهبی آنان را اداره کنند.

ثروتمندان متوسط، در منزل خود اتاقی را به امور مذهبی اختصاص می‌دادند که در آن کتاب مقدس و اشیاء مذهبی دیگر از قبیل شمایل‌ها، صلیب و غیره قرار می‌گرفت و افراد خانواده برای انجام مراسم مذهبی در آنجا جمع می‌شدند.

مردم عادی نیز گوشه‌ای از اتاق که شامل یک تاقچه می‌شد را به محراب اختصاص می‌دادند که در آن شمایل، صلیب، شمع و غیره می‌گذاشتند.مراسم دعاخوانی و عبادت تنها به روزها ختم نمی‌شد و ممکن بود فرد یا افرادی به شب زنده‌داری و عبادت‌های طولانی شبانه بپردازند که گاهی تا صبح طول می‌کشید.

سنتهای رایج در بین مردم روسیه

روز شهر

در روسیه همه شهرهای کوچک و بزرگ برای خودشان جشن تولد دارند . مردم هر شهر ، یک روز را در سال بعنوان « روز شهر » جشن می گیرند . در این روز چهره شهر عوض می شود . از مراسم روز شهر می توان به اجراء برنامه توسط گروه های موزیک و رقص سنتی و مدرن ، کنسرتهای خیابانی ، مسابقات ورزشی همگانی ، نمایشگاههای هنری ، بازارهای مکاره و مسابقه نقاشی کودکان بر روی آسفالت اشاره کرد .

پرنده های چوبی

پرنده های دستساز چوبی با بالهای باز بطور سنتی در ناحیه شمالی روسیه ساخته می شوند .وجود این پرنده ها در هر خانه نشانه ای از صلح و آرامش است .

گــُرکا! گــُرکا!

اگر یک روز تعطیل و آفتابی به جاهای دیدنی مسکو سری بزنید ، عروس و داماد های بسیاری را خواهید دید که شادمانه قدم می زنند و فیلم و عکس عروسی می گیرند . دختران جوان با دیدن عروس و داماد با لحنی شیطنت آمیز فریاد می زنند: گــُرکا! گــُرکا! یعنی تلخــــــه! تلخـــــه!
در فرهنگ روسی گــُرکا یعنی عروس و داماد باید همدیگر را سخت ببوسند و زندگیشان را شیرینتر کنند.

آشنایی با ضرب المثل های روسی

مسکو یکباره ساخته نشده است.

میهمانی خوب است ولی خانه بهتر است .

در صومعه دیگران با آداب خود وارد نمی شوند .

دوستان در فقر شناخته می شوند.

 

ماندانا فردین ، عضو شورای علمی موسسه بین المللی مطالعات دریای خزر

http://www.iikss.com/fa/index.php/route/news_det/MTAzMTE