موسسه بین المللی مطالعات دریای خزر

تحلیل شاخص وزن سیاسی جمهوری قزاقستان  و عوامل سیاسی-اقتصادی موثر بر آن

موسسه بین‌المللی مطالعات دریای خزر  (IIKSS) - قزاقستان را می توان کشوری دانست  که در سال های اخیر در کانون توجهات منطقه آسیای میانه بوده, مساحتی بالغ بر 2700000 کیلومتر مربع داشته و در سال 2016 میلادی پذیرای 18 میلیون نفر جمعیت بوده است. شاخص وزن سیاسی این کشور در حال حاضر عددی نزدیک به 1800 است که دارای افزایش 6 برابری نسبت به زمان تاسیس این جمهوری می باشد. اصلی ترین علت افزایش این شاخص را می توان تقویت فاکتورهای اقتصادی این کشور دانست.

قزاقستان به نسبت سایر جماهیر شوروی, تاریخ کم فراز و نشیب‌تر و رو به بالایی در وزن سیاسی خود داشته است. این کشور سعی کرده با کنترل متغیرهای مهم جمعیتی و اقتصادی خود و رشد صنایع، کشاورزی و ...، همواره یک روند روبه رشد را تجربه نماید. هر چند که از سال 2013 میلادی با افت شدیدی در این شاخص روبرو بوده است. با نگاهی به اندیکاتور وزن سیاسی این جمهوری که گویای روند نوسان و تغییرات وزن سیاسی قزاقستان می باشد مشاهده می‌شود که این کشور با دارا بودن مزیت سرزمینی خود، از همان ابتدای جدایی از شوروی، وزن سیاسی خوبی را تجربه نموده است. واقعیت‌های ژئوپلتیک غیر قابل انکار این کشور، چشم‌انداز سیاست و جامعه سیاسی را در قزاقستان روشن نگه داشته. البته قزاقستان در مدت 4 سال، یک چهارم از وزن سیاسی خود را از دست داده و بررسی شیب خط وزن سیاسی این کشور نشان می‌دهد حداقل در 5 سال آینده بازیابی وزن سیاسی به اندازه سال 2013 این کشور امکان‌پذیر نیست.

با انطباق این شاخص با وقایع مهم سال های اخیر در می یابیم نوسان این شاخص در سال 98 و 99 میلادی، متاثر از بحران‌های مالی و اقتصادی روسیه در آن سال بود. این امر ثابت می‌نماید که چه میزان از روندهای جاری سیاسی و اقتصادی در قزاقستان، در سال‌های پساشوری تحت تاثیر تحولات داخلی روسیه قرار دارد. هر چند که چنین روندی در حال حاضر نیز ملموس بوده، و نمودار نزولی روسیه و قزاقستان در سال 2014 به بعد شبیه به یکدیگر می باشد، اما از شدت این اثرپذیری کاسته شده است. همچنین می توان سقوط شاخص وزن سیاسی قزاقستان در سال 2001 و 2002 میلادی را متاثر از ترکیب بحران‌های سیاسی و اقتصادی دانست اما با بررسی روند رشد اندازه  GDP، خواهیم فهمید که ماهیت اصلی بحران سیاسی بوده. زیرا اندیکاتورهای اقتصادی در این سال رو به بالا بوده‌اند و پذیرش این واقعیت که ماهیت بحران اقتصادی بوده است کمی مشکل است. در کنار موضوعات اخیر می توان گفت فضای امنیتی و جو سیاسی این کشور به گونه‌ای می باشد که عموماً از لحاظ سیاسی با ثبات قلمداد می‌شود و به همین دلیل کوچکترین تغییری در مسائل سیاسی و یا تغییرات جمعیتی آن آثار خود را بر اقتصاد سیاسی و شاخص‌های وزن سیاسی هویدا می نماید.

نوسان این شاخص در سال 2008 میلادی نیز بدون شک بی‌تاثیر از وقایع و نوسان‌های اقتصادی جهانی  نبوده است. زیرا این کشور یک خام فروش عمده در بازارهای جهانی به شمار می رود (مانند نفت و گاز، مواد معدنی و ... ) و طبیعتاً محصولات صنعتی زیادی را وارد می‌نماید. به همین دلیل بحران‌های جهانی به صورت مستقیم بر وضعیت اقتصادی این کشور اثرگذار است. در ادامه روند بررسی وزن سیاسی قزاقستان مشاهده می‌شود که این شاخص در سال 2014 سقوط می‌نماید و با اینکه قاعدتاً پیش‌بینی می‌شد این روند نزولی در سال 2016 اصلاح گردد، اما به یکباره با شیب تندی این شاخص سقوط می‌کند. در واقع دلیل سقوط این شاخص در سال 2014 را می‌توان تحولات بازار نفت و بحران‌های سیاسی-اقتصادی روسیه دانست اما شاهدیم که این روند نزولی در قزاقستان بسیار تندتر از شیب نزولی آن در روسیه است. این امر مصادف گردیده با سقوط پایه پولی قزاق‌ها در برابر ارزهای خارجی که باعث شده است وزن سیاسی قزاق‌ها با یک عقب‌گرد بسیار بزرگ به میزان سال 2005 میلادی برسد. چنین فرایندی نشان از آن دارد که قزاقستان توانایی تعریف مدل‌های اقتصادی بر اساس افزایش جمعیت خود را ندارد و تنها به منابع نفتی و گاز خود دل خوش کرده است. نتیجه آنکه با نوسان قیمت نفت، اقتصاد و سیاست هم به شدت در این کشور نوسان می کنند.

در آخر باید متذکر گردید در سال 2016 میلادی سهم وزن حاکمیتی در وزن سیاسی کشور قزاقستان32.90  درصد و سهم واقعیت‌های ژئوپلتیک 67.10 درصد است. به عبارتی دیگر، بیش از 2/3 توانایی‌های سیاسی-اقتصادی قزاقستان ناشی از پتانسیل های سرزمینی, موقعیت ژئوپلتیک و جمعیت به نسبت پایین آن است و اگر این چنین نبود، قطعاً وضع اقتصادی و معیشتی بدی را برای قزاق‌ها شاهد بودیم.

اینفوگرافی فوق روند نوسان و سهم وزن حاکمیتی این کشور را در سال های گذشته نشان می دهد.

میثم آرائی درونکلا؛ عضو هیئت علمی دانشگاه و مدیر موسسه بین المللی مطالعات دریای خزر

http://www.iikss.com/fa/index.php/route/news_det/OTA2NQ