موسسه بین المللی مطالعات دریای خزر

موسسه بین‌المللی مطالعات دریای خزر  (IIKSS) – گذار از اقتصاد بازار و دموکراسی در فدراسیون روسیه در اوایل دهه 1990 به طور چشمگیری  باعث  افزایش مرگ و میر و کاهش امید به زندگی در روسیه  شد.  افزایش شدید مرگ و میر و کاهش امید به زندگی در روسیه  بیشتر از زمان های دیگر ثبت شده در زمان صلح و در نبود فاجعه های مانند جنگ و طاعون یا قحطی بوده است.

 در طول سال های 1987-1994، میزان مرگ و میر روسیه  60 درصد افزایش یافت، از 1.0 درصد به 1.6 درصد و امید به زندگی از 70 سال به 64 سال کاهش یافت . اگرچه امید به زندگی از سال 1987، زمانی که میخائیل گورباچف هنوز مسئول بود، کاهش یافت ، اما در طول سال های 1991-1994، در سال های اول  حکومت بوریس یلتسین، اوج یافت.

در حقیقت، مرگ و میر به میزانی که هرگز در دهه 1950 تا 1980 میلادی مشاهده نشده بود، یعنی حداقل چهار دهه گذشته ، افزایش یافت . حتی در سالهای آخر حکومت استالین (1953-1950)، میزان مرگ و میر تقریبا نیمی از میزان مرگ و میری که در نیمه اول 1990 بود، می باشد.

در طول سال های 1989-1998، میزان تولید اقتصادی 45 درصد کاهش یافت،  این در حالیست که شاخص های اجتماعی منفی مانند نرخ جرم و جنایت، میزان قتل، میزان خودکشی و نابرابری درآمد نیز به شدت افزایش یافت، اما این ها هم به تنهایی نمی تواند  افزایش مرگ و میر بی سابقه  را توضیح دهد.

اضطراب: این بحران مرگ و میر در روسیه تأکید بر تأثیر استرس بر امید به زندگی است. قضیه آن و آنگوس دیتون ارتباط شاخص های مختلف اضطراب در مردان امریکایی  را بیان می کند. که این بررسی به ما کمک می کند که درک بهتری از انتخاب رئیس جمهور امریکا ، ترامپ داشته باشیم که به علت بحران ها و اضطراب ناشی از درآمد می باشد.

در طول جنبش مردمی و انقلاب صنعتی در انگلستان از  قرن 16 تا قرن 18، مرگ و میر افزایش یافته و امید به زندگی  با توجه به تغییر در شیوه زندگی، افزایش نابرابری درآمد و فقر توده ای ،  حدود یک دهه  - از حدود 40 به کمی بیش از 30 -  کاهش یافت  .

موارد دیگر کاهش امید به زندگی به دلیل تغییرات اجتماعی - بدون جنگ، بیماری های واگیردار و بلایای طبیعی - بسیار کم است و هرگز شامل  کاهش امید به زندگی  به مدت پنج سال ، از 69 سال به 64 سال در طول سه سال از 1991 تا 1994 برای کل جمعیت یک کشور بزرگ مثل روسیه نمی باشد.

این سقوط چشمگیر در بسیاری از پوشش های رسانه های غربی پنهان شده است، اگر چه  در برخی از پژوهش های علمی در این زمینه  با تمرکز بیشتری کار شده است. این چنین ، اکونومیست به این قضیه اشاره کرد که کاهش امید به زندگی  در طول سالهای آخر حکومت گورباچف ( 1987-1992 ) در مقایسه با سالهای اولیه حکومت یلتسین (1992-1997) بیشتر بود.

چرا مرگ زودرس؟ چه نوع استرس باعث ایجاد  تغییرات شد و چرا آنها منجر به مرگ زودرس شدند؟  استرس با افزایش بیکاری، جنبش نیروی کار، مهاجرت، طلاق و نابرابری درآمد ارتباط دارد.

این شاخص های استرس پیش بینی کننده خوبی از تغییرات در امید به زندگی در روسیه در طی گذار "پس از شوروی" هستند. مردان در 40 سالگی و پنجاه سالگی که مشاغل خود را از دست داده بودند یا مجبور بودند به کار دیگر و/ یا مناطق دیگر  منتقل شوند یا  در مناطقی با نابرابری بیشتر یا نرخ طلاق بالاتر زندگی کنند،احتمالا این عوامل منجر به مرگ زودرس در دهه 1990 می شد.

مهمترین علت عمده  بیان شده  ،  افزایش مصرف الکل می باشد، که به دلایل مختلفی به بررسی دقیق و قطعی نرسیده است. اولا ، در طی چند دوره ، مصرف سرانه الکل با نرخ مرگ و میر نسبت عکس داشته است، به عنوان مثال در طی سال 2002-2007 نرخ مرگ و میر با دلایل خارجی– که شامل قتل ، خودکشی و مسمومیت – به دلیل افزایش مصرف الکل کاهش یافت. 

دوم، طبق آمار رسمی و برآوردهای مستقل، میزان سرانه مصرف الکل در دهه 1990 برابر یا کمتر از اوایل دهه 1980 بود، در حالی که میزان مرگ و میر ناشی از علل خارجی دو برابر شده بود، و نرخ مرگ و میر کلی به نصف کاهش یافت. این افزایش به طور همزمان در شاخص (کل مرگ و میر، مرگ و میر ناشی از علل خارجی و مرگ و میر ناشی از مصرف الکل) به نظر می رسد تحت تاثیر عامل دیگری ، یعنی استرس ، می باشد.

گذارهای پس از کمونیست متنوع بود اما همه گذارهای پس از کمونیسم عواقب مشابهی نداشتند. کشورهایی که به تدریج حرکت کردند مانند چین، ازبکستان و بلاروس توانستند ظرفیت و قابلیتهای  سازمانی  خود را حفظ کنند و در نتیجه از سقوط تولید جلوگیری کردند یا به حداقل کاهش دادند و افزایش ناگهانی و شدید شاخص های اقتصادی و اجتماعی را به وجود آورد.

چین و ویتنام در طول گذارشان هیچ بحران اقتصادیی را تجربه نکردند، حالانکه  که امید به زندگی در هر دو کشور همچنان افزایش پیدا کرد، هرچند در چین  در مقایسه با قبل از دهه 1980 و نسبت به سایر کشورها با  سرانه درآمد ناخالص مشابه و میزان امید به زندگی مشابه ، آهسته تر بوده است.

در مورد کوبا، کاهش تولید 40 درصدی در سال های 1989-1994 منجر به بحران مرگ و میر نشد. در عوض، امید به زندگی در کوبا از 75 سال در اواخر دهه  1980 به  78 سال در سال 2006 افزایش یافته است.

 نویسنده:  Jomo Kwame Sundaram  و Vladimir Popov

مترجم: ماندانا فردین ، عضو شورای علمی موسسه بین المللی مطالعات دریای خزر

http://www.iikss.com/fa/index.php/route/news_det/MTA1Nzk