موسسه بین المللی مطالعات دریای خزر

کنوانسیون وضعیت حقوقی دریای خزر و چالش حضور بیگانگان در این پهنه آبی

موسسه بین‌المللی مطالعات دریای خزر (IIKSS) - یکی از نکات مهم در پیش‌نویس کنوانسیون دریای خزر، ماده 3 آن است که در آن به فعالیت کشورهای حاشیه خزر در دریای خزر اشاره می‌کند که براساس قواعد خاصی اجرا خواهد شد، و یکی از آن‌ها عدم حضور نیروهای نظامی بیگانه در دریای خزر می‌باشد. کشورهای حاشیه خزر هم‌چنین متعهد می‌شوند که سرزمین‌های خود را برای انجام حمله و سایر عملیات نظامی علیه هر یک از طرفین قرارداد، در اختیار کشورهای بیگانه قرار ندهند. علاوه بر این، پیش‌نویس کنوانسیون اصل حفظ تعادل نیروهای نظامی کشورهای ساحلی خزر در منطقه، ساخت و سازهای نظامی به اندازه‌ی کافی و منطقی با در نظر گرفتن منافع همه‌ی طرف‌ها و عدم آسیب به امنیت یکدیگر را بیان می‌کند. این سند هم‌چنین تصریح می‌کند که فقط کشتی‌هایی با پرچم کشورهای حاشیه خزر می‌توانند در دریای خزر تردد کنند. این همان چیزی است که مسکو درباره‌ی آن در جریان مذاکرات خزر پافشاری می‌کرد.

این نکته قابل توجه است که تصویب عدم حضور نیروهای نظامی بیگانه در دریای خزر توسط کشورهای حاشیه خزر (از جمله قزاقستان) در مقابل تصویب سند پارلمان قزاقستان در آوریل 2018 که به آمریکا اجازه می‌دهد از دو بندر قزاقستان (کوریک و آکتائو) در دریای خزر برای انتقال محموله‌های نظامی آمریکایی به افغانستان استفاده‌ کند، اتفاق افتاد. محموله‌ها برای واحدهای نظامی آمریکایی در افغانستان به این صورت جابجا می‌شوند که از گرجستان و آذربایجان از طریق دریای خزر به قزاقستان فرستاده می‌شوند، سپس با راه‌آهن از طریق ازبکستان به افغانستان حمل می‌شوند. توافق همکاری نظامی بین واشنگتن و آستانه در سال‌های 2018-2021 ساخت پایگاه‌های ناتو در آکتائو را نیز فراهم می‌کند. اما سفارت قزاقستان با تکذیب استفاده از بنادر توسط نیروهای نظامی آمریکایی و ایجاد پایگاه‌های ناتو، اظهار داشت که این امر فقط برای ترانزیت می‌باشد.

در این خصوص، اسلام کورایف، تحلیل‌گر سیاسی و کارشناس مسائل آسیای مرکزی و خاور نزدیک از قزاقستان تاکید می‌کند که در صورت امضای کنوانسیون ما مجبور خواهیم شد که توافق با آمریکا را لغو کنیم، اما با واشنگتن مذاکره خواهیم‌کرد و به سمت توافق‌های جدید خواهیم رفت. صراحتا بگوییم که پیچیدگی در مواضع قزاقستان، سرنوشت کنوانسیون را تهدید می‌کند. بنابراین به احتمال زیاد پیش‌نویس کنوانسیون و به خصوص تعیین مواضع آن، هنوز بحث خواهد شد.

اما با وجود این، احتمال امضای کنوانسیون زیاد است. همه‌ طرف‌ها (به دلایل مختلف) به یک سند جهانی که همه فعالیت‌ها از جمله سیاسی، نظامی، اقتصادی و محیط زیستی را در دریای خزر تعیین می‌کند، بسیار علاقمند هستند. کنوانسیون، یک سند تاریخی است که برای اولین بار طی صدها سال، مسیر صلح‌آمیز این فعالیت‌ها را تضمین می‌کند.

ترجمه: امین حسین زاده، مترجم زبان روسی و عضو شورای علمی موسسه بین المللی مطالعات دریای خزر (IIKSS)

منبع: NOVOROSINFORM

http://www.iikss.com/fa/index.php/route/news_det/MTA3MDE