موسسه بین المللی مطالعات دریای خزر

تحلیل نوسانات  بودجه جمهوری آذربایجان و آثار سیاسی آن

موسسه بین‌المللی مطالعات دریای خزر (IIKSS) - در دوران حاضر، یکی از مهم‌ترین شاخص های ارزیابی کشورها و نیز عرصه رقابت کشورها موضوع اقتصاد است. قابلیت و توانایی کشورها و اتباع آن نیز ارتباط تنگاتنگی با سرانه بودجه‌ای که دولت برای آنها هزینه می‌نماید دارد. چرا که از این طریق سطح و اندازه رفاه و خدمات ارائه شده به مردم و نیز راندمان اقتصادی مردم قابل اندازه‌گیری است.در دوران حاضر، یکی از مهم‌ترین شاخص های ارزیابی کشورها و نیز عرصه رقابت کشورها موضوع اقتصاد است. قابلیت و توانایی کشورها و اتباع آن نیز ارتباط تنگاتنگی با سرانه بودجه‌ای که دولت برای آنها هزینه می‌نماید دارد. چرا که از این طریق سطح و اندازه رفاه و خدمات ارائه شده به مردم و نیز راندمان اقتصادی مردم قابل اندازه‌گیری است.

همانگونه که در نمودار ذیل مشخص است بودجه جمهوری آذربایجان، بعد از یک رشد چشم‌گیر در سال 2008 میلادی که ناشی از فروش نفت از طریق خط لوله ( باکو-تفلیس-جیهان) بود، تقریبا به حداکثر اندازه و پتناسیل خود رسیده است. طبیعی است که می‌توان اثر این موضوع را در وضعیت و معیشت، کار، رفاه، خدمات، زیرساخت‌ها و همه بخش‌های مالی و غیرمالی این جمهوری مشاهده نمود. بر اساس نمودار های ذیل, همانطور که مشاهده می‌شود، رشد بودجه به معنای رشد سرانه بودجه نیز است.

اما باید توجه داشت که به علت نفتی بودن بودجه آذربایجان، طبیعتا سرانه بودجه این جمهوری و میزان آن نیز به شدت در نوسان است. با بررسی سرانه بودجه آذربایجان در سال‌های اخیر، خواهیم دید که نوسان بسیار شدیدی در سال 2009 میلادی در بودجه این جمهوری مشاهده می‌شود که طبیعتاً بر سرانه بودجه آن نیز تاثیر قابل توجهی داشته است.

این جمهوری توانسته بود سرانه بودجه هر شخص را از 100 دلار در سال 97 میلادی به سرانه 2800 دلار به ازای هر نفر در سال 2008 میلادی برساند. در این زمان میزان افراد غیر فعال در این جمهوری 53% درصد از کل جمعیت را تشکیل می‌داد. ناگهان با بروز بحران‌های سال 2008، شاخص سرانه بودجه در این جمهوری فرو ریخت و از 2800 دلار در سال 2008 به 2000 دلار در سال 2009 رسید.

اما بعد از آن و با اصلاحات اقتصادی, رشد چشم‌گیری در این شاخص‌ها صورت گرفت. این عدد در سال 2010 به سطح سال 2008 صعود کرده و شاهد سرانه بودجه 2700 دلار در آن سال و سرانه 3200 دلاری در سال 2011 می‌باشیم که در تاریخ آذربایجان بی‌نظیر است. اما بر خلاف انتظارها این ایام رویایی برای اقتصاد آذربایجان به درازا نکشید و نزدیک به سه سال این عدد بر روی 3100 دلار ماند.

 هر چند که این عدد یک رکورد خوب برای آذربایجان به حساب می‌آید اما با بهترین وضعیت آن سال‌ها در جهان فاصله جدی داشت. به عبارتی سرانه بودجه آذربایجان در سال 2014، 5/16 برابر، در سال 2013، 16 برابر و در سال 2013 و 2012، نزدیک به 5/15 برابر با بهترین شاخص‌های جهان فاصله داشته است. یعنی بعد از سال 2009، از ایده‌آل‌ترین وضعیت سرانه بودجه در جهان، هر ساله سقوط کرده و تنها در سال 2013 میلادی بود که با کسب شاخص 5/6 از 100، توانسته بود کمترین فاصله را با بهترین شاخص در جهان داشته باشد.

بدین ترتیب, با توجه به نمودارهای موجود می‌توان گفت بودجه و سرانه بودجه آذربایجان در یک وضعیت بحرانی قرار دارد. زیرا از سال 2014 و با سقوط قیمت نفت، هر ساله از بودجه آذربایجان و سرانه آن کاسته شده و در سال 2016 میلادی این عدد به طرز ناباورانه ای به عدد 1100 دلار به ازای هر نفر  سقوط کرده است. دقیق‌تر آنکه با توجه به سقوط میزان بودجه آذربایجان باید حدس زد که آذربایجان با چه وضعیت اسفباری در حوزه اقتصاد دولتی روبرو است. حتی این تنش‌ها به سرانه تولید ناخالص داخلی این جمهوری نیز منتقل شده است. زیرا نمودارها نشان می‌دهند که سرانه تولید ناخالص داخلی از 8000 دلار در سال 2014 به 3800 دلار در سال 2016 سقوط نموده که تقریباً برابر با اندازه آن در سال 2006 میلادی است.

میثم آرائی درونکلا, عضو هیئت علمی دانشگاه و مدیریت موسسه بین المللی مطالعات دریای خزر

http://www.iikss.com/fa/index.php/route/news_det/ODY3MA